Jak przebiega prawidłowy rozwój mowy?
2-3 miesiąc życia dziecka
- dziecko głuży- wydaje dźwięki zbliżone do samogłosek, robi to bezwarunkowo
5-6 miesiąc życia dziecka
- dziecko gaworzy- naśladuje usłyszane dźwięki mowy
7-8 miesiąc życia dziecka
- dziecko odwraca głowę w stronę dźwięku, patrzy na osobę mówiącą, nie rozumie jeszcze komunikatu słownego
12 miesiąc życia dziecka
- pojawiają się pierwsze słowa
24 miesiąc życia dziecka
- dziecko łączy dwa wyrazy w proste zdanie
- dziecko zna 250-300 słów
36 miesiąc życia dziecka
- dziecko jest rozumiane przez osobę dorosłą ( nie tylko przez najbliższe otoczenie)
- dziecko zna 250-300 słów
Kiedy warto udać się z dzieckiem do logopedy?
- dziecko w okresie 6-7 miesiąca życia nie odwraca się w kierunku głosu;
- nie rozumie prostych komunikatów ( pokaż ucho, zrób pa pa);
- około pierwszego roku życia nie mówi pojedynczych słów, nie nazywa osób, przedmiotów;
- rozwój mowy nagle się zatrzymał bądź dostrzegamy regres mowy;
- dziecko śpi z otwartą buzią, bardzo się ślini, gryzie bądź ssie palec, rękawy ubrań, pluszaki;
- dziecko mówi z językiem między zębami;
- dziecko w wieku trzech lat nie wymawia prawidłowo głosek: k,g,f,w,t,d,b,l,n,ś,ź,ć,dź;
- dziecko w wieku czterech lat nie wymawia prawidłowo głosek: s,z,c,dz i wszystkich wyżej wymienionych głosek;
- dziecko w wieku pięciu lat nie wymawia prawidłowo głosek: sz, ż, cz, dż oraz wyżej wymienionych głosek;
- dziecko w wieku 6 lat nie wymaiwa prawidłowo głoski r oraz wyżej wymienionych głosek.
Jak przebiega diagnoza logopedyczna?
Diagnoza podzielona jest na kilka etapów:
- ocena budowy anatomicznej ( wargi, język oraz wędzidełko językowe, zgryz, migdały,stan uzębienia);
- ocena sprawności narządów artykulacyjnych( dostosowane do wieku dziecka ćwiczenia języka, warg, podniebienia, żuchwy);
- ocena rozumienia mowy ( dostosowane do wieku polecenia proste oraz złożone);
- ocena komunikacji ( mowa dialogowa, nawiązywanie kontaktu, tworzenie własnej wypowiedzi);
- ocena artykulacji ( ocena wymowy poszczególnych głosek, określenie rodzaju wady wymowy);
- ocena nieprawidłowych nawyków dziecka ( ssanie kciuka, rękawów, oddychanie przez usta itp.).
Problemy z mową mogą mieć swoje podłoże w ubytkach słuchu, niedrożności jamy nosowej czy problemach z powiększonymi migdałami. Częstymi przyczynami problemów artykulacyjnych są wady zgryzu czy skrócone wędzidełko językowe. Z tego powodu logopeda zaleca często konsultacje z takimi specjalistami jak:
- laryngolog;
- ortodonta;
- audiolog;
- foniatra.
Diagnoza. I co dalej?
Bardzo ważnym elementem terapii logopedycznej jest systematyczność oraz współpraca logopedy z rodzicem. Tylko częste ćwiczenia w domu przynoszą pożądane efekty. Poza ćwiczeniami zaleconymi przez logopedę warto trzymać się prostych zasad motywujących dziecko do ćwiczeń.
Jak zmotywować dziecko do ćwiczeń?
- Cierpliwość i jeszcze raz cierpliwość- nie pokazujmy dzieciom znudzenia, irytacji. Utrwalenie prawidłowej wymowy głosek to często długi proces;
- Nie poprawiajmy dzieci na każdym kroku- takie zachowanie może tylko zawstydzić i zniechęcić dziecko do pracy;
- Chwalmy dzieci jak najczęściej- dostrzegajmy małe sukcesy, pokazujmy dzieciom, że każda prawidłowo powtórzona głoska to powód do dumy;
- Nie zmuszajmy dzieci do długich ćwiczeń- lepiej poćwiczyć każdego dnia 10 minut. Dziecko ( szczególnie młodsze) nie wytrzyma i nie skupi się na tyle, by wykonać ćwiczenia poprawnie, jeśli ten czas będzie zbyt długi;
- Używajmy dostępnych w domu zabawek/ puzzli do ćwiczeń ( jeden klocek to jedno powtórzenie głoski, gramy w chińczyka i na każdym polu powtarzamy głoskę, rzucamy piłką powtarzając kolejno słowa z ćwiczoną głoską itp.);
- Stosujemy nagrody- może to być aktywość, ktorą lubi dziecko/ naklejka/ pieczątka. Tutaj mamy szeroki wachlarz możliwości- wszystko zależy od tego, co lubi dziecko;
- Pamiętajmy, że sami byliśmy dziećmi- dziecko może potrzebować więcej czasu na zrozumienie i przyswojenie nowego materiału, może zadawać wiele pytań oraz być zmęczone po 10 minutach ćwiczeń, może być również zdenerwowane swoimi niepowodzeniami;
- Pamiętajmy, że wymowa to nie wszystko- oprócz wad artykulacyjnych logopeda pracuje również nad komunikacją dziecka, dostrzeganiem związków przyczynowo- skutkowych, reakcją na dźwięk i umiejętnością lokalizacji dźwięku, rozpoznawaniem i nazywaniem przedmiotów/ zwierząt itp.
Na co dodatkowo warto zwrócić uwagę w rozwoju dziecka? Co może być powodem do niepokoju?
- Ograniczone gesty, mimika, kontakt wzrokowy;
- Monotonny ton głosu;
- Mniejsza lub brak wyobraźni i różnorodności w grach i zabawach;
- Brak komunikowania własnych potrzeb;
- Nadmierny nacisk na własny plan dnia;
- Powtarzające się “stereotypowe” ruchy;
- Powtarzanie zasłyszanych wcześniej fraz nieadekwatnie do sytuacji (echolalie);
- wybiórczość pokarmowa;
- nieporadność, duże problemy w samodzielnym ubieraniu czy wykonywaniu takich czynności jak jedzenie/ picie;
Opracowała:
Sylwia Borowska – Logopeda
Bibliografia:
Cytowska B., Winczura B. (red), 2006, Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, Kraków
Emiluta- Rozya D., 2013, Całościowe Badanie Logopedyczne z materiałem obrazkowym, Warszawa
Kaczmarek L., 1977, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin